(foto's: Jan Smets)
Ik leerde haar kennen rond 1980 toen ik verpleegkunde studeerde en stage liep in het rust-en verzorgingstehuis 'Heilige Familie' in het dorp van OLV-Waver. Het werd beheerd door de Mechelse gasthuiszusters. De laatste zusters hebben onze stad al lang verlaten en verhuisden naar hier . Het rustoord draagt nu de naam 'Huize De Pauw'. Zuster Myriam die ondertussen ook reeds meer dan tachtig levensjaren telt, is overste van deze laatste Mechelse nonnen die zich meer dan 800 jaar hebben ingezet in de gezondheidszorg.
Zuster Andrea, directrice van het rustoord - was een sterke, rustige persoonlijkheid met een enigszins streng voorkomen - brilletje aan een ketting...., een bedaarde stap. Haar levensverhaal kende ik in grote lijnen. Ik wist dat ze Joodse roots had, en zich later bekeerde tot het katholicisme.... Pas later kreeg ik méér details over haar te horen. En haar geschiedenis werd voor een groter publiek bekend door een expo in De Noker, in het kader van het cultuurjaar 2005 'Stad in Vrouwenhanden'. Deze tentoonstelling heeft ze zélf niet meer kunnen bezoeken. Even voordien overleed ze. Ze werd 91 jaar...
Het was een aangrijpende mini-expo. De Mechelse historica Kris Vermeulen deed de research.
Emilie Fresco werd in het Nederlandse Den Haag geboren in 1914 - het jaar waarin de Groote Oorlog uitbreekt. Haar familie behoort tot de Portugees-Israëlitische gemeente. Ooit dienden haar voorouders wegens vervolgingen in dat land uit te wijken naar onze Noorderburen.
Maar niet deze Eerste Wereldbrand zou haar leven voorgoed doen veranderen, als wel de Tweede Wereldoorlog. Haar Joodse ouders worden aangehouden en gedeporteerd naar nazi-Duitsland. Daar komen ze om in een concentratiekamp.
De broer van Emilie - Jacob - probeert te vluchten naar Zwitserland en zijzelf wil hem volgen. Maar dat loopt verkeerd af. In ons land wordt ze het slachtoffer van een frauduleus vluchtelingennetwerk en ze komt terecht in de Dossinkazerne. Haar lot lijkt bezegeld als ze op de transportlijst voor Auschwitz terechtkomt.
Een speling van het lot brengt daar echter verandering in. Emilie wordt immers ziek en ze wordt op de dag voor Kerstmis 1942 opgenomen in het Onze-Lieve-Vrouwegasthuis in de Keizerstraat.
Na haar genezing zorgen de toch wel heldhaftige gasthuisnonnen er voor dat Emilie zich als verpleegster kan inzetten voor Joodse patiënten. Emilie zal zich een poosje later bekeren tot het katholicisme.
Maar de toestand wordt plots gevaarlijk voor haar. De situatie dreigt uit de hand te lopen, en de zusters die vrezen voor Emilie, nemen contact op met het Mechelse verzet. Zo kan ze ontsnappen uit het gasthuis om onder te duiken in Wéplon waar ze de rest van de oorlog zal verblijven.
Na de Bevrijding keert ze terug naar Mechelen en treedt ze op 8 december in bij de orde van de Gasthuiszusters - haar reddende engelen...
Enkele jaren geleden doe ik een babbel met haar medezusters die me meer vertellen over die oorlogsjaren en de rol die weer een andere - ook reeds lang overleden zuster - zuster Gerarda - speelde in de ontsnapping van Emilie... Ook haar heb ik gekend: een kleine, al even sterke persoonlijkheid - non-uit-één-stuk. Een 'aparte' wordt ze genoemd - een handige en bekwame verpleegster met een groot hart. Enne: een dappere!
(foto: Jan Smets)
Wat ze deed voor het Joodse meisje Emilie Fresco is een verhaal om in te kaderen. In de Dossinkazerne wachte ze op haar deportatie. Maar toen ze ziek werd heeft zuster Gerarda haar leven gered. Ze verzorgde het meisje in ons ziekenhuis en wist de bezetter steeds om de tuin te leiden. Het verblijf van Emilie werd steeds verlengd en het lukte Gerarda om haar te laten ontsnappen. Daar kwam zelfs een ladder bij te pas... De moedige Gerarda heeft hiervoor zelfs kort in de gevangenis gezeten. Maar zonder angst smokkelde ze brieven van gevangenen voor de buitenwereld onder haar nonnenkap mee. Emilie is het nooit vergeten. Ze zou haar veloving afbreken en werd gasthuiszuster uit dankbaarheid. Ze nam de naam Andrea aan... Jammer dat ze de tentoonstelling die rond haar leven en uitzonderlijke verhaal werd opgezet nooit zélf heeft gezien. Ze overleed net voor de opening - in maart 2005...
En nu krijgt een nieuwe Mechelse straat de naam van Emilie Fresco! Het is zo dat de laatste tijd wel meerdere straten genoemd worden naar illustere Mechelse vrouwen. Terecht! Emilie-Zuster Andrea is dan ook iemand die een belangrijke rol heeft vervuld voor het welzijn van vele Mechelaars. De benoeming van deze straat is dan ook een erkenning voor haar verdiensten, vult schepen Koen Anciaux aan.
Het gaat over een nieuw aan te leggen wegenis voor het nieuwbouwproject gelegen nabij de Kapelleblokstraat/Auwegemvaart (Battel). Bij het straatnaambord wordt een duiding voorzien.
De door de bvba Casco ingediende vergunning omvat het bouwen van tien ééngezinswoningen, negentien appartementen met ondergrondse parking en de aanleg van een nieuwe weg die deze projectzone ontsluit.
Zo blijft alvast de herinnering aan deze bijzondere vrouw bewaard... En dat stemt me blij. Het doet me terugdenken aan de tijd dat ik stage en later ook nog vakantiewerk deed in het rusthuis van OLV-Waver. Toen reeds maakte Zuster Andrea al een sterke indruk op mij. Méér te weten gekomen over haar leven, versterkte dit gevoel...
