Van Koeipoort naar Hanswijkpoort...

(foto's: Jan Smets)

Het moet ooit voor velen die de stad naderden een overweldigend effect hebben gehad: dat opdoemende Mechelen met zijn stevige muren en imposante stadspoorten. Buiten de Overste Poort of Brusselpoort is daar niks van overgebleven. Toch is het méér dan boeiend om wandelend langs de vesten deze geschiedenis te herontdekken en om te lezen 'tussen de regels' door... Mechelenbinnenstebuiten wijst ons op deze restanten, legt linken, brengt hypothes en schetst eveneens toekomstbeelden... In vier zomerwandelingen gidst men ons langs de stadsvesten. Vorige week werd van start gegaan en waar toen halt werd gehouden werd gisteren opnieuw aangeknoopt. Vertrekpunt: de gevangenis aan de Liersesteenweg. 'Van Koeipoort tot Hanswijkpoort': het werd een leerrijke tocht met gidsen Peter Meuris en Marc Rubben. Weerom ga ik niet té veel verklappen. Zondagnamiddag om 14 uur gaat immers een herhaling door van deze wandeling.

We kunnen ons afvragen of de vreselijke ontploffing in de nacht van 7 augustus 1546 (jawel: vandaag verjaarde weerom dit feit van 'destructie' ) van de legendarische Zandpoort niet dé doodsteek betekende voor onze stad. De Hof-stad die bovendien verhuisde naar Brussel en de aanslepende godsdiensttroebelen in die woelige 16de eeuw maakten dat Mechelen zijn ambities diende op te bergen. De glorietijd was voorgoed voorbij. Mocht dit alles er niet geweest zijn was onze stad misschien dubbel zo groot geworden en werd een derde stadsomwalling overwogen... Maar gedane zaken nemen geen keer...

Die Zandpoort was wel een 'apart geval'. Eigenlijk was ze als poort in onbruik geraakt. En dat had alles te maken met dat hier vlakbij de Nekkerspoelwijk lag waar vele textielarbeiders woonden. Toen de wevers in opstand kwamen en de stad kwamen ingestormd, namen later de poorters revanche. Ze joegen de opstandelingen terug buiten de muren. De aanstokers werden verbannen, een schatting werd opgelegd, politieke macht werd hen ontnomen en de poort naar hun wijk werd voorgoed gesloten. De Zandpoort had geen functie meer, en daarom zou ze later gebruikt worden als opslagplaats voor buskruit... Een zomeronweer met vreselijke blikseminslag op die zevende augustus zorgde voor een ramp zonder weerga. De aanpalende paleiswijk werd zwaar getroffen en er vielen vele slachtoffers. Overal in de toenmalige wereld werd hierover bericht...

(in de sacristie van de Sint-Petrus en Pauluskerk aan de Veemarkt hangt een schilderij die deze ramp evoceert...)

De ontploffing van de Zandpoort: het is één van de vele verhalen die onderweg worden verteld.

Maar er is méér te vertellen over dit stuk van de vesten. Té veel eigenlijk. En daarom dienen Peter en Marc keuzes te maken. Maar dat doen ze goed. Ieder in zijn eigen stijl. Ieder met andere verhalen en met andere accenten, anecdotes... In feite zou je de wandeling met hen beiden willen maken. Dit kan natuurlijk: zondag kan je het misschien uitproberen. Dan kan je wellicht eens 'wisselen' van gids.

(leuk detail in de Stompaertshoek...)

Een straatje dat iedere Maneblusser van naam kent is de Stompaertshoek. Al ben je er wellicht zelden of nooit doorgewandeld. Toch is over dit zielloze en weinig aantrekkelijke straatje heel wat te vertellen. Oorspronkelijk was dit hier heidegebied dat door de uitbreiding van de stad binnen de muren kwam te liggen. Archeologisch onderzoek bracht onlangs nog wat meer kennis over dit gebied aan het licht. Weet je ook dat deze straat voor de afleidingsdijle werd gegraven,en voor de stadsgracht werd aangelegd en de stadsmuren gebouwd werden,aansluiting gaf aan wat nu de Jan Bolstraat is aan de overzijde?

(Blokstraat en Zwartzustersberg)

De textielindustrie was uiterst belangrijk voor onze stad. In noord-west-Mechelen liep het vol van wevers, volders en ververs. Het Mechels laken was topkwaliteit. Op deze wandeling komen we meer te weten over de bleekweiden, volmolens, en de fabricatie van deze producten. Waarom was water zo belangrijk? Waarom werd de Heergracht vroeger 'aanslagersheergracht' genoemd?

(jeugdherberg Zandpoortvest)

De Blokpoort en de geschiedenis van de Zwartzusters worden ook uit de doeken gedaan. We staan hier nu vlakbij de nieuwbouw uit 1973 van het voormalige OLV-ziekenhuis. Ook dit is nu geschiedenis. Dit gebouw aan de Zwartzustersvest was de moderne uitbreiding van het gasthuis dat in de Keizerstraat was gebouwd ter vervanging van het eeuwenoude OLV-gasthuis aan het Pleintje en de Dijle. In 1950 werd onder burgemeesterschap van Spinoy besloten tot de bouw van dit complex. De bekende architect Jos Chabot werd hiervoor aangesteld. Zeven voorontwerpen en twintig jaar later nam architect Roosen de taak over....

(bij laagtij zie je de Heergracht in de afleidingsdijle uitkomen...)

Op deze wandeling kom je ook meer te weten over het graven van de afleidingsdijle die noodzakelijk werd bevonden om overstromingen in de binnenstad ('water in de straten...', weet je wel...) te vermijden en de hygiëne te verbeteren. De vele vlieten werden overwelfd en de stadsgracht werd getransformeerd tot afleidingsdijle. Eb en vloed bleven voortaan uit op de binnendijle... Ik denk aan mijn overgrootvader Fons Smets - 'Fons-de-metser' die net als zovelen mee gemetst heeft aan de muren van dit nieuwe kanaal. Maar dit terzijde...

(herinnerend aan de 'paardenkazerne' aan de Zandpoortvest...)

(basreliëf RMS)

(pas opgestarte werken aan de Volmolen en Molenhuis om dichtgeslibte boog weer vrij te maken...)

Natuurlijk vertellen Marc en Peter meer over wat je hier nog allemaal kan ontdekken. Maar dat moet je uiteraard van hen zelf horen.

De Frans Halsvest, het opnieuw openleggen van de Dijle aan de Thomas More Hogeschool, de toekomstvisie op deze buurt, de impact die de spoorwegen hier hadden in het verleden... Kom en stap mee!

Enne: op deze lange wandeling wordt natuurlijk ook even verpoosd. En dat gebeurt in een typisch volkscafé: 't Sas op de hoek van Hanswijkstraat en Speecqvest. Gezondheid!