Mechelse Vereniging voor Stadsarcheologie zet opgegraven majolica in de kijker

(foto's: Jan Smets. vlnr: Wim Devos, Guido De Coninck, Chris Van Herck, Herman De Winter en Yvonne de Rue van CAR)

Wie zondag Open Monumentendag in zijn agenda heeft gezet, moet beslist een ommetje maken langs het Paardenstraatje. In dat unieke voormalige straatje met 19de eeuwse arbeidershuisjes heeft de Mechelse Vereniging voor Stadsarcheologie haar vaste stek. Het pand werd een aantal jaren geleden grondig gerenoveerd en hierbij kwamen flink wat oude bouwsporen boven water. Het verenigingslokaal, het Bouwarcheologisch Centrum (BAC) is zondag te bezoeken. Boeiend! Maar dat is zéker ook wat we er nog allemaal kunnen bewonderen. Want de nu 25 jaar bestaande MVSA heeft een wel erg interessante expo opgezet. Deze tentoonstelling geeft nog wat extra kleur aan de jubilerende vereniging. Op de benedenverdieping van het huis kunnen we spectaculaire vondsten aanschouwen die opgegraven werden op de Sint-Janssite. Een archeologieprojectenbedrijf vond er heel wat Antwerps majolica-aardewerk terug dat kan gedateerd worden in de scharnierperiode tussen 16de en 17de eeuw. Die dingen werden natuurlijk al eerder op andere plaatsen opgegraven. Wat de vondst in Mechelen zo bijzonder maakt is het feit dat het over véél voorwerpen gaat en dat ze nog vrij compleet of intact waren. Bovendien heeft het aardewerk verschillende functies, zoals borden, papkommen, zout-en zalfpotjes, én zelfs een wijwatervat...

De voorwerpen werden allen in 2010 in afvalputjes opgegraven op het Sint-Janshof, en deze vondsten gaan terug op de periode dat de Karmelietessen er hun klooster hadden.

Bouwondernemer Willemen droeg het eigendomsrecht van de gevonden relicten over aan de Mechelse Vereniging voor Stadsarcheologie, mét de bedoeling dat dit alles ooit zou worden tentoon gesteld.

Er zijn écht wel topstukken tussen. Zo is er een mooie complete kom met de afbeelding van een Madonna met kind...

(de papkom met Madonna-versiering is hét pronkstuk van de collectie)

Al deze voorwerpen vertellen ons een verhaal. Het is dus echt heel wat meer dan 'zomaar' wat scherven of potjes. We krijgen een kijk op de handelsbetrekkingen in die tijd... Ze vertellen van cultuur, van mode, enzovoort... En ze vertellen heel zeker ook wat over de rijkdom van de mensen die in deze site woonden. Majolica-aardewerk was een luxueus product. Enkel zilveren gebruiksvoorwerpen vertoonden nog méér decadente rijkdom. De Karmelietessen hadden als kloosterlingen natuurlijk de gelofte van armoede afgelegd... Maar toch werden deze spullen hier gevonden.

(wijwatervaatje)

De Vereniging heeft de vondsten zorgvuldig gepuzzeld en geplakt. En daar is men toch een paar jaar enkele avonden in de week zoet mee geweest.

Majolica is in die tijdsperiode erg populair geweest. Eigenlijk moeten we de oorsprong van deze manier van aardewerk fabriceren situeren in Perzië. In de 15de eeuw werd dit aardewerk geproduceerd in het Middelandse Zeegebied. Voornamelijk in Italië en op het eiland Mallorca. Trouwens: de naam 'majolica' stamt hier van af!

In het begin van de 16de eeuw vestigden zich vele Italiaanse meesters in Antwerpen, en die brachten de techniek mee.

Het aardewerk wordt eerst vormgegeven in witbakkende klei. Vervolgens krijgt het na drogen een eerste bakking bij 950° C. Dit noemt men 'biscuit'.

Nadien worden er wit tin en loodglazuur op aangebracht. Nadat dit alles gedroogd is komen er naast de hoofdkleur blauw ook diverse andere kleuren op terecht, waarna een tweede bakking volgt.

In Antwerpen, dat toch wel de belangrijkste handelsstad van Noord-West-Europa was, kent het majolica zijn hoogtepunt vanaf het begin van de 16de eeuw - vooral met tegeltableaus. Later wordt ook vaatwerk gefabriceerd. De rijke sinjoren konden zich deze luxueuze producten gemakkelijk aanschaffen. Bovendien was het een mooi alternatief voor het nog veel duurdere porselein dat op dat moment nog niet kon geproduceerd worden in Europa. Noem het gerust een perfect imitatieproduct.

(met granaatappelmotief...)

Schaakbordmotieven, bloemen, religieuze onderwerpen: het zijn geliefkoosde verwerkingen op de voorwerpen.

In de tweede helft van de 16de eeuw verschuift de productie vooral naar de Noordelijke Nederlanden en Engeland.

Majolica wordt zelfs de voorloper van het alom gekende 'Delfts Blauw'!

De Nederlanders kapen bij het begin van de 17de eeuw een Portugees schip met Chinees porselein... Van dan af begint men ook Chinese decors op het Hollandse faïence te verwerken. Het 'Delfts blauw' was geboren...

Regelmatig brengt de Vereniging voor Stadsarcheologie een boeiend boekwerkje uit: 'Opgetekend Verleden'. Dit jaar wou de vereniging iets bijzonder doen. Ze presenteert ons een speciale uitgave over deze vondst onder de titel: 'Majolica uit de bodem van het Mechelse Sint-Janshof'. Je kan dit mooi vormgegeven en boeiende boek aanschaffen ter plekke tijdens de Open Monumentendag. Kostprijs 15 Euro (wat een heel schappelijke prijs is voor deze fraaie uitgave).

Je kan het boek ook bestellen via info.mvsa.be

Boekhandel Salvator in de Befferstraat biedt het boek te koop aan vanaf 10 september. Bovendien wordt het op woensdagavond 12 september om 20 uur voorgesteld in deze winkel. (wil je er bij zijn? Geef dan een seintje op info@salvator.be of 015/20 18 32)

Op de Open Monumentendag kan je kennis maken met de dagdagelijkse werking van de vereniging die hier elke dinsdag een werkavond laat doorgaan. In dat lokaal op de eerste verdieping vinden de voornaamste activiteiten plaats, van zoek-en paswerk tot verlijmen en reconstructie. Daarnaast is er ook een uitgebreide bib met meer dan 1000 titels over archeologie en aanverwante onderwerpen.

Op de bovenverdieping presenteren de medewerkers van het Center for Artefact Research (CAR) hun werking. Deze vzw houdt zich bezig met onderzoek van artefacten van allerlei aard zoals keramiek, hout, beenderen, enzovoort. Zij leveren nadien rapporten af aan de hierom vragende instanties of geven advies over op te graven artefacten. Ook doen zij aan vorming door het geregeld organiseren van symposia.

www.artefactresearch.be

De vrijwilligers van de Mechelse Vereniging voor Stadsarcheologie willen ook nog eens extra de stad bedanken voor hun sponsoring bij het maken van het boek over de majolica én het maken van de banners met educatieve uitleg.