(foto's: Jan Smets)

De beelden emotioneren, beklijven...  Het mag dan al honderd jaar geleden zijn: ze blijven actueel.  Nog steeds - zo lang na de Groote Oorlog - heeft de wereld nog niks geleerd.  De foto's tonen angst en dood, de ontreddering van mensen op de vlucht.  In 1918 werd de Wapenstilstand getekend na vier jaar zinloos geweld en na het offer van ontelbare onschuldige slachtoffers.  Dat is nu bijna een eeuw geleden.  De oorlog was geen -ver-van-mijn-bed-show.  Ook Mechelen deelde in de klappen.  En het slaperige Mechelse dorp Walem lag eveneens in de vuurlinie.  Dat had natuurlijk veel te maken met het daar aanwezige Fort.  Toen Jan Van Buggenhout, die archivaris was van de Heemkundige Kring Dr.Croquet Walem, een herdenkingsexpo aan het voorbereiden was over deze duistere episode, begon bij hem een idee te rijpen.  Het trof hem hoe de 'kleine mens' in die Grote Oorlog geconfronteerd werd met dood en vernieling.  En hierin zag hij opvallende parallellen met een eeuwenoud verhaal.  Als gelovig mens legde hij de beelden van Walem in die Eerste Wereldoorlog op de staties van de Christelijke Kruisweg.  En dit bracht hem bij dit project: Jan wou deze herinneringen aan een vreselijke tijd uitwerken in woord en beeld: in een actuele kruisweg.  Even voor de Goede Week werd deze Kruisweg in onze kathedraal geplaatst, en tot 11 november blijft hij daar aanwezig, tot het moment dat met een vredesconcert het einde van WOI wordt herdacht.  Jan heeft gedreven aan deze kruisweg gewerkt.  Een tikkeltje ongeduldig zelfs - alsof hij voorvoelde dat hij nog weinig tijd zou resten om hem af te maken.  Hij zou jammer genoeg gelijk krijgen.  In februari 2014 overleed Jan na een tweede hersenbloeding... Hij maakte de eerste expo van deze kruisweg in de Walemse parochiekerk niet meer mee.  Maar het is zijn zoon Tom die inging op de vraag van zijn vader om zijn gestarte werk te voltooien.   Dit vertelt me vandaag Tom Van Buggenhout - begrijpelijk nog wat geëmotioneerd hierdoor.  Hij heeft de wens van zijn vader kunnen waarmaken.  Tom vertelt me dat ook zijn moeder blij zou zijn door de aandacht die deze kruisweg nu nog krijgt...

  (Jan Van Buggenhout)

Tom:

Je moet weten dat het fort van Walem deel uitmaakte van de fortengordel rond Antwerpen.  Daardoor speelde het een belangrijke rol in de Eerste Wereldoorlog.  In het fort had het eerste Belgische leger tijdelijk haar hoofdkwartier.   Van hieruit controleerde men de Duitsers die in de regio van Leuven en Brussel zaten.  Ook vanuit Lier gebeurden er uitvallen trouwens. Zo kwam Walem direct in de vuurlinie te liggen.

Er gebeuren een aantal vreselijke dingen in en rond dat fort.  Het Belgische leger had blijkbaar moeite met de discipline van haar soldaten.  Ze wou een voorbeeld stellen.  Twee soldaten zouden in Walem voor de Krijgsraad moeten verschijnen.  Na een proces dat eerder een lachertje was - er was amper een dossier opgesteld - werden beiden op 22 september 1914 terechtgesteld aan de kerkhofmuur van Walem.  Ook in Mechelen werd een soldaat gefussileerd.

Dit schrijnende verhaal komt terug in een paar staties van de kruisweg.  Het is één van de thema's.  Later zou het fort van Walem worden gebombardeerd vanuit Hofstade.  Toen zijn de dorpsmensen massaal op de vlucht geslagen nadat eerder de stadsbewoners al in grote getale het hazenpad hadden gekozen.  Mechelen liep leeg.  Walem ook.  Voordien voelden de Walemnaars zich veilig binnen de beschermende fortengordel.  Maar deze beschietingen waren een kantelmoment.  De vlucht is dan ook een tweede thema van deze kruisweg.  Bekijk maar eens deze intrigerende foto van een oude dame uit Walem (we kennen jammer genoeg haar naam niet) die op de vlucht gaat met haar vogelkooi met papegaai.  De foto werd in Waarloos genomen, en toont ook de ontreddering van deze ontheemden...

Mogelijk nog schrijnender is het verhaal van een Mechels gezinVan den Eynde uit de Duivenstraat dat met hun zoontje en dochtertje en wat huisraad op een kruiwagen opgeladen, ook op de vlucht gaat...  Maar dan gebeurt er iets dramatisch.  Het jongetje - het tienjarige Franske - wordt dodelijk geraakt door een obusscherf.  Dit toont een bijzonder hard beeld dat het stervende kind toont naast zijn zusje dat een teddybeer angstvallig in de armen klemt.  De ontroostbare ouders van Franske zullen hun zoontje later begraven op de Vosberg in Waarloos, vlak naast de Heilige Bloedkapel...

Het is 29 september 1914 als het jongetje sterft.  Een Amerikaans journalist neemt de foto die later zal verschijnen in het boek 'Fighting in Flanders'.

Walem is een leeg dorp.

In het fort van Walem dat nu fel beschoten wordt, zitten de soldaten als ratten in een val.  Desserteren durft men niet.  Wie vlucht zou neergeschoten worden.

Duitse soldaten lagen in de omgeving (waar nu Pauwels gevestigd is).  Een obus valt op het fort - recht op het poedermagazijn.  Een ramp van jewelste.  Er volgt een grote onploffing en vele soldaten worden levend verbrand of bedolven onder de instorting.  Een zeventigtal soldaten komt zo om. Door de steekvlammen waren de oren van vele soldaten afgebrand.  De doden en gekwetsten worden vanuit Waarloos opgehaald.

De Duitse belegering van het fort gaat door tot 2 oktober 1914.  Dan zal commandant de Witte de witte vlag hijsen... Van de vijfhonderd manschappen die in het fort gekazerneerd waren blijven amper honderdvijftig over...  Deze gaan in krijgsgevangenschap.  De dorpelingen hebben dit alles amper meegemaakt.  Ze waren op de vlucht.  Wel waren drie Walemnaars soldaat in het fort.  Voor hen was het een bijzonder traumatische ervaring.  Nooit spraken ze er nog over...

Het fort is gevallen...  Het front verschuift naar de Nete...

De kruisweg vertelt over de gesneuvelden - aan de brug van Walem, getroffen door mortiervuur, of aan de boord van de Nete...  Zinloos. 

De Heemkundige Kring heeft in het fort een memoriaal ingericht voor alle gesneuvelden.  Hiermee was mijn vader reeds van in 2006 bezig.  Emotioneel was het feit dat we een familie uit Bomal konden melden dat we een gesneuveld familielid hadden kunnen traceren.  Nooit hadden ze geweten waar hij gestorven was.

In 2014 bij de herdenking van het begin van de Groote Oorlog, werd de kruisweg opgesteld in de kerk van Walem.  Dit was de bedoeling van Jan, die het helaas niet meer meemaakte.  Jan ging haast letterlijk in de schoenen van die mensen staan die geportretteerd stonden op de foto's.  De bijhorende teksten schreef hij ook zelf.  Voor de tekeningen op de banners vroeg hij zijn artistieke vriend Albert Verbiest om hulp.

  (Albert Verbiest)

"Mijn vader is hier heel gedreven mee bezig geweest.  Hij werd wat moedeloos omdat naar zijn aanvoelen de Heemkundige Kring te traag reageerde op zijn initiatief.  Dat was beslist geen onwil, maar men dacht dat men nog tijd genoeg had.  Die had mijn vader niet.  In 2013 kreeg hij een eerste hersenbloeding.  Toen heeft hij mij gevraagd om mee te werken.  Ook voor de muziek die hij er bij wou.  In januari 2014 kreeg hij dan een tweede hersenbloeding, waarna hij overleed.  Hij heeft dit alles niet meer 'af' gezien.  Ik ben er verder mee doorgegaan, en ik ben blij dat ik dit hem kunnen doen.  Op de Open Monumentendag in september 2014 was de kruisweg dan in onze kerk te zien.  Nadien is hij vaak op reis geweest: in de kerk van Zoersel,in de Antwerpse Sint-Pauluskerk, in Mortsel, Edegem, Deurne...  Zelfs in Ieper..."