(foto's: Jan Smets)

Het is koud in Sint-Petersburg.  Ijzig zou ik het niet durven noemen, maar je voelt dat de winter nog niet zo lang geleden haar koffers pakte.  De lente laat zich voorzichtig voelen en de hele dag is de lucht helder en staalblauw.  We varen op de Neva, de brede stroom die deze miljoenenstad opdeelt.  Ze is niet zo bijster lang - iets meer dan zeventig kilometer.  Ze is de levensader van deze stad en het koppelteken met de zee: de Oostzee -  de Finse Golf.  We beklimmen de koepel van de Izaäkkathedraal die één van de grootste kathedralen van de hele wereld is.  Het uitzicht over stad en omgeving is overweldigend.  We merken nu ook goed dat Sint-Petersburg bestaat uit meerdere eilanden.  De Izaëkkerk staat op de Grote Zijde dat zowat het hele historische centrum van de stad beslaat.  Over de Neva zien we het Vasiljevski-eiland liggen met zijn paleizen, kerken en universiteitsgebouwen.  Aan de andere ligt Viborgkaja-eiland en daar net tussenin ligt Petrogradskaja met zijn vooruitgeschoven 'post': het mini-eilandje met de Petrus en Paulusvesting en de kathedraal met gouden spits die dezelfde naam draagt.  Het is daar dat de wieg van deze boeiende en fascinerende stad stad stond.  Hier begon het allemaal voor Sint-Petrusburg: de stad waar Tsaar Peter de Grote van droomde en die hij in 1703 heeft gesticht.  Deze voortvarende, ondernemende maar ook meedogenloze Russische heerser trok zijn land uit de duistere middeleeuwen.  Hij gaf het aansluiting met de Westerse mogendheden en rekende af met het conservatisme van z'n land en zijn heersers.  Bovendien bezorgde hij Rusland een weg naar de zee.  Het onmetelijke continentale land kreeg een maritieme link.  De tsaar-schepenbouwer wou in het desolate gebied aan de Oostzee zijn nieuwe hoofdstad vestigen - weg van het Moskou dat hij verfoeide.  De stad ontstond op de tekenplank - geïnspireerd op het Amsterdam dat hij kende vanop zijn reizen: compleet met rechte straten en halfcirkelvormige kanalen.  In amper een paar decennia werd het een metropool van betekenis met schitterende paleizen, kerken en ambtsgebouwen.  Op het Hazeneiland werd de vesting gebouwd.  Jo Haazen, onze voormalige stadsbeiaardier en directeur van de Mechelse Koninklijke Beiaardschool Jef Denyn, woont nu al zo'n zevental jaar in Sint-Petersburg.  Gehuwd met een Russische heeft hij na zijn pensioen de Dijlestad verruild voor deze metropool.  "Nee, het Hazeneiland is niet naar mij genoemd...", lacht hij.  "Het was wel een hoger gelegen eilandje - geschikt voor de bouw van de vesting die Peter De Grote voor ogen had.  Hazen zoeken ook steeds een hoger en droger plekje op.  Vandaar de naam..."  Op de dag van afspraak is het weer totaal omgeslagen.  De voorzichtige deugddoende lente krijgt een stevig winters karakter. Hagel, regen en natte sneeuw teisteren de stad en de wint waait bitter koud.  "Het weer kan hier in de Finse Golf snel veranderen", vertelt ons Jo...

De afspraak met beiaardier Jo Haazen was al weken voordien gepland en zou een hoogtepunt worden van een week Sint-Petersburg.

Om 11 uur stappen we de Petrus-en Paulusvestiging binnen via de Petruspoort.  In het bas-reliëf herkennen we het tafereel dat de overwinning van Peter op de Zweden voorstelt.  Na de slag van Poltava speelde het Rusland van Peter de Grote voortaan de leidende rol in het Oostzee-gebied.  De duur bevochten oorlog gaf Rusland hegemonie over de zee en de omringende landen.  De stad zou sinsdien explosief groeien, en Peter bekeek dit alles met groot genoegen.  Zelf woonde hij een zestal jaar in een houten huisje niet ver van de vesting.  Het staat er nog steeds.  Later heeft men er een stenen huis rondom gebouwd.

Aan de balie vertellen we dat we een afspraak hebben met Jo Haazen.  Men weet er van.  Geen probleem.  Met grote welwillendheid worden we de weg gewezen.  Jo Haazen is hier duidelijk een man van betekenis.

Op het terrein lopen kirrend en fotograferend horden Japanse toeristen rond.  Onvermijdelijk.  We wachten aan de ingang van de kathedraal.  Ze werd door de toen erg populaire architect Trezinni ontworpen in 1712, in pure barokstijl.  De buitenkant is vrij eenvoudig te noemen.  De uitkijktoren met spits van 123 meter gaf de tsaar een unieke blik op zijn uitdeinende stad.  De kerk werd meteen de eerste stenen kathedraal van de stad.  Op de spits staat een engel die een kruis boven het hoofd houdt en is één van dé symbolen van de Russische grootstad.  Toen hij in 1756 door de bliksem getroffen werd, dreigde de schutsengel naar beneden te vallen.  Maar met vermetele moed lukte het een dakdekker zonder steigers en alleen met behulp van touwen de engel weer op te richten.  Vragend naar zijn beloning toonde de tsaar zijn opmerkelijke 'humor'.  Hij liet een brandmerk aanbrengen in de nek van de man, en door te wijzen naar dit teken mocht hij voortaan overal te lande gratis eten en drinken...

De toren moest hoger worden dan de klokkentoren van et Moskouse Kremlin, en dat werd hij dan ook.  In de prachtige kerk liggen bijna al de Romanovs en aanverwanten begraven, waaronder de stichter van de stad.  Zélfs de laatste tsarenfamilie  die in Jekaterinenburg werd vermoord na aanvang van de Revolutie van 1917, werd hier in 1998 weer bijgezet...

Jo arriveert.  Keurig op tijd, en ook keurig in het pak.  Zo kennen we hem: steeds als door een ringetje te halen.  Innemend en flamboyant - een charismatisch figuur in voorkomen en praten.  De ontmoeting is hartelijk.  Omdat het zo hard regent neemt hij ons mee naar zijn 'kabinet' dat naast de kathedraal gelegen is.  Ik schenk hem mijn boek 'Mechelen. Een stad vertelt', waar ook een item in staat over Leen, de kleindochter van Jef Denijn die over haar opa vertelt.  Jo staat met haar op de foto in het boek.  Hij is oprecht blij met dit geschenk. 

Het is een gezellige ruimte waar we plaatsnemen en waar we vergast worden op thee en chocolaatjes.  Aan de muren hangen diploma's en foto's...  Herinneringen aan alles wat met beiaardkunst te maken heeft...  En ook Sint-Romboutstoren is niet ver weg.

"We wachten nog even op de Vice-consul" zegt Jo.  Immers: Jo nodigde Stanley Matthys uit die nu zo'n zestal maanden deze functie uitoefent in Sint-Petersburg.  Hij wou maar al te graag aansluiten.

"Seffens gaan we de toren op, en ga ik jullie de beiaard laten zien, die ik na tien jaar ijveren hiervoor in 2001 in deze memorabele toren kon plaatsen!" Ik ben blij dat ik deze kans krijg.  Modale toeristen kunnen deze toren niet zomaar op.  Dit te kunnen meemaken met Jo Haazen himself is wel uniek om mee te maken.

"Ik heb altijd vermoed dat de toren van deze kathedraal een beiaard moet hebben gehad.  Peter De Grote die het intrument leerde kennen in de Lage Landen, wou ook beiaarden in Rusland.  Hier in de kerktoren werd een beiaard  gevestigd.  Ook in Peterhof op zo'n twintig tal kilometer buiten de stad - het 'Versailles' van Sint-Petersburg - had er eentje.  Daar ben ik ook in geslaagd om er weer een te plaatsen.  Voor het 300-jarig bestaan van dit Keizerlijke domein werd er opnieuw een beiaard geïnstalleerd.  Het gebeurde toen in aanwezigheid van Bert Anciaux.  Een derde beiaard werd later in Belgorad geplaatst.  Zo krijgt dit land haar beiaarden terug.  Beiaardkunst is populair hier.  In het Russisch betekent 'Malovni zvon' niet alleen 'mooi geluid', maar ook 'Mechelse klanken'."

Jo Haazen heeft tien jaar lang geijverd om de droom te kunnen waarmaken: De Sint-Petrus en Pauluskathedraal zou haar beiaard terug krijgen.  Hij zette er een internationaal project voor op.  Hij deed dat in samenwerking met tal van gemeentelijke en fedrale overheden, het koningshuis, universiteiten en scholen, bedrijven, culturele verenigingen en privépersonen uit de hele wereld.  355 peters sponsorden het instument dat werd gegoten in de Brabantse klokkengieterij Petit en Fritsen.

"Zo was er een oud vrouwtje dat me in Mechelen aansprak en vroeg hoe ze kon bijdragen voor deze beiaard.  Ze stak me een briefje van 100 frank in de handen.  Ontroerend.  Wat later nam een rijke Rus contact met me op Hij schonk me zomaar eventjes het geld voor een hele klok.  Bovendien beloofde hij me een bevriende Rus uit Tallinn hiervoor aan te spreken.  Dat deed hij ook.  Op een dag zou deze man me ontmoeten in Mechelen.  De zakenman kwam met privé-vlieguit uit Londen overgevlogen.  Na urenlange vertraging kwam hij aan in de Dijlestad met een plastieken zak met 850 000 Belgische frank!!  Ik ben er dadelijk mee naar een bank op de Grote Markt gegaan..."

Jo vertelt het met veel enhousiasme.

We lopen het hoekje om naar de kathedraal waar drommen toeristen de kerk binnenstromen om het interieur en de graven van de Romanovs te bekijken.  Wij nemen de wenteltrap naar boven.

Ondertussen vertelt Jo mij, mijn echtgenote en de vice-consul honderduit.

"Ik heb in mijn leven geluk gehad.  Ik heb de mooiste beiaarden kunnen bespelen: die van mijn geboortestad Antwerpen, die van Mechelen, en nu die van Sint-Petersburg..."

De Tsaar is op zijn rondreizen door West-Europa niet in Mechelen geweest.  Na Nederland kwam hij in Vlaanderen...

"We weten dat hij Leuven bezocht.  Nadien moet hij naar Willebroek en Boom vertrokken zijn...  Maar het kan niet anders dat hij dan ook - minstens vanuit de verte onze Sint-Romboutstoren heeft opgemerkt..."

We klimmen de toren op in het kielzog van Mechelens voormalige stadsbeiaardier die een cultureel ambassadeur is voor de beiaardkunst, zijn land én ons Mechelen.  Jo draagt de faam van onze stad - hoofdstad van de beiaardkunst - uit.  In Rusland en op vele andere plaatsen in de wereld is hij een grote naam.  Sant in eigen land was hij niet altijd...

"Men noemde me soms moeilijk.  Laat me het beginselvast noemen.  Ik heb steeds gevochten voor de kunst waarin ik geloofde - en ook voor de school waar ik directeur van was.  Dat deed ik ook in naam van de docenten, studenten...  Ik heb geknokt om de beiaardschool te kunnen houden in het Schipken - het historische huis op de hoek van Sint-Janstraat en Merodestraat.  Helaas heeft de school ondanks eerdere beloften deze plek moeten verlaten.  Ze huist nu in de Bruul in Leliëndael.  Jammer.  Het bezorgde me frustraties.  Maar ik heb ze kunnen verwerken.  Ik deed dit allemaal niet om 'in de gazetten te komen'.  Dat houdt me niet bezig.  En nog minder nu ik ouder wordt..."

Jo deed het allemaal voor 'zijn' beiaard...

Jo was de pleitbezorger bij uitstek van de Mechelse Klanken.

Jo was de man van Malinovi zvon.

En dat is hij nog steeds.

Zo komen we aan in de ruimte waar de klokken hangen.  Door de galmgaten waait de wind en zien we dikke dwarrelende sneeuwvlokken.

We schrikken op van een luide knal.  Met de terroristische aanslag van een paar weken geleden in Sint-Petersburg doen we dat misschien té snel.

"Geen probleem" zegt Jo. " Dit gebeurt hier elke dag om 12 uur.  Dan wordt steeds een kanonschot gelost."

Oog in oog staan we nu met de bronzen klokken...

(wordt vervolgd...)