(foto's: Jan Smets - li: Leo; re: René)

Ik heb met hen afgesproken in de Lange Schipstraat, ten huize van één van de twee - René Van der Auweraer.  René Van der Auweraer en zijn vriend Leo Lepage zijn wat men wel eens als 'kras' durft te betitelen: negentigers met een indrukwekkend palmares en een leven als een geschiedenisboek in drie delen.  Ze hebben beiden hun sporen verdiend in het Mechelse cultuurleven, en zijn 'zot' van deze stad.  Leo en René hebben zich decennialang ingezet in de de vereniging 'Toren en Beiaard' en kunnen er boeiende verhalen over vertellen....  Vooral over het klokkenwerpen willen ze nog wel eens graag een boompje opzetten.  Met recht van reden mogen ze dat doen: jarenlang hebben zij een hoofdrol gespeeld bij dit stukje folklore van onze stad.  René steekt een sigaar op...  Want ze zijn onafscheidelijk: de sigaar én René.  En zonder die sigaar zou er ook geen klokkenwerpen geweest zijn.  Zoveel is zeker...  ;-)

Leo is geboren in 1920, in de Groenstraat, en heeft daarna op verschillende adressen in Mechelen gewoond - hij is kortom een rasechte Mechelaar.  Nu woont hij sinds enkele jaren in het woon-en zorgcentrum Hof van Egmont, maar hij is niet veel 'thuis'.  Nog dagelijks is hij op pad...  Vanmorgen vervoegt hij zijn ouwe vriend René voor dit gesprek.

(oprichting van Toren en Beiaard met de inhuldiging van de 'Bevrijdingsklok'...)

Kort na de oorlog, in 1946, is 'Toren en Beiaard' opgericht.  De vereniging stelde zich tot doel om promotie voor de beiaardkunst te voeren, de algemene organisatie van de concerten op zich te nemen, en een jaarlijkse beiaarddag op poten te zetten.  In die beginjaren zaten in die vereniging onderandere Louis Van Zeir, beiaardier Staf Nees, Jozef Van Balberghe...  Nu bestaat de vereniging nog steeds.  Vanaf het Gouden Jubileum van 'Toren en Beiaard' mocht ze ook het predikaat 'Koninklijk' voeren.  Het klokkenwerpen is haast samen ontstaan met het oprichten van de vereniging.  Oorspronkelijk werden papieren klokjes naar beneden gegooid, maar na een paar edities werd het klokkenwerpen aangepast.  Het zijn de gebroeders De Hornois die het systeem hebben bedacht.  Kartonnen klokken werden van twee kabels vanuit de toren naar het stadhuis geleid, en lieten hun inhoud vallen over de Grote Markt...  Gerard De Hornois was ook voorzitter van het Mechelse Davidsfonds.  In die tijd waren een aantal cultuurverenigingen nauw met mekaar verweven.  De grens tussen Toren en Beiaard, de nu niet meer bestaande Tinelkring en het Davidsfonds, was erg dun.  Iedereen kende mekaar.

René is drie jaar jonger dan Leo.  Hij is in 1923 geboren in onze Dijlestad.  Eerst woonde hij op de Battelsesteenweg, maar na zijn huwelijk is hij in de Lange Schipstraat komen wonen. Het is een mooi, breed huis dat smal naar achter loopt tot de Dijleboord.  Daar zitten René en zijn vrouw graag: in een keurig tuintje vol bloemen, dat René vol liefde verzorgd.  Hij heeft er een mooi uitzicht op de Hoogbrug...  Voor een Mechelaar is dit wel echt een idyllisch decor om jaloers op te zijn...

We zaten natuurlijk niet van bij het begin bij Toren en Beiaard.  Toen waren we nog te jong.  Maar we kenden mekaar, en zijn er samen ergens in de jaren zestig bijgekomen.  We waren beiden geboeid in de beiaardconcerten.  Ook mijn vrouw, een kleuterleidster, leerde ik er kennen.  Zij was actief in de Tinelkring.  Ik ben lang bestuurslid geweest.  Decennialang.  Later heeft ook mijn dochter Lutgart mijn spoor gevolgd.  Ze kreeg het immers met de paplepel mee.  Medebestuurslid Frans Vermoortel had graag dat ze voorzitster werd.  Ze vroeg er zelf niet om, maar Frans had graag 'verjonging en vervrouwelijking'...

Lutgart zit bij aan tafel, en beaamt.  Ze hoefde niet per se voorzitter te zijn, maar is er zowat ingerold.  Maar door drukke beroepsomstandigheden en de zorg voor een jong gezin, heeft ze na een tijd de  voorzittershamer doorgegeven.  Ze is duidelijk trots op haar vader, en dat is ook haar moeder.  Bescheiden zet de vrouw van René zich op de achtergrond.  Ze wil niet op de foto.  Dat hoeft niet.  Ook haar naam hoeft niet verteld...

(foto van het Bestuur van Toren en Beiaard in 1995.  Boven van li naar re: Luc Michiels, huidig stadsbeiaardier Eddy Mariën, Nico Swaenen, René Van der Auweraer, beiaardier Mark Knops, Karel Saelen en Jan Maes.  Onder van li nar re: beiaardier Piet Van den Broek, stadsgids Frans Vermoortel, Leo Lepage en Staf Van der Weyden...)

(het bestuur in 1982 - enkele jaren eerder, met  bovenaan van li naar re: René Van der Auweraer, Jan Maes, Staf Van der Weyden en Piet Van den Broek.  Onder van li naar re: Gaston Van den Berg, Karel Saelen, Frans Vermoortel, Louis Van Zeir en Lea Van Hoorenbeeck...)

(artikel in Gazet van Mechelen bij het Gouden Jubileum...)

Leo vertelt:

Ik ben gestopt in 1996, en René is nog wat langer gebleven.  Lutgart is er in 1995 bijgekomen.  Nu is er een totaal nieuw bestuur.  Stadsgids Erik Vekemans is de huidige voorzitter...    We hebben altijd goed kunnen samenwerken in onze vereniging.  De opbrengsten van onze activiteiten schonken we aan onze beiaardschool.  De directeur van de beiaardschool zat trouwens ook steeds in het bestuur.  We deden regelmatig zogenaamde 'beiaardreizen' naar Asten, Brugge... , en probeerden dan beiaardconcerten bij te wonen.

Het klokkenwerpen was voor René en Leo ook een kolfje naar hun hand.

Vroeger hingen er twee kabels.  Dat was nodig omdat er toen vaak klokken 'bleven hangen'.  Door de tweede lijn was er minder 'oponthoud'.  Maar na de restauratiewerken, als de stellingen verdwenen, is het één kabel geworden.  Lang is met kartonnen klokken gewerkt.  Die zijn allemaal verdwenen, maar eentje moet nog op de dienst van toerisme te vinden zijn.  Twintig klokken vonden de weg van de toren naar het stadhuis.  Eerst werden één of twee 'proefklokken' gelost.  In elke klok zaten twintig kleine klokjes. In één er van zat een winnend nummer.  Wie dit bemachtigde kon hiervoor een bronzen klokje krijgen. Deze werden vroeger gemaakt door Van Peynenborg, een koperslager uit de Keizerstraat - recht tegenover het gasthuis.   De lonten moesten op verschillende maten afgeknipt worden, want ze moesten allemaal op een andere plaats op de markt hun lading lossen.  Ook mochten ze niet te vroeg open gaan.  Anders kwamen de klokjes op de kerk of op de post terecht.

Alle jaren is het klokkenwerpen doorgegaan, behalve bij de werken aan de parkeergarage onder de markt.   In 2000 werden de klokjes uitgegooid vanop het Schip van 's Lands Welvaren, bij een speciale doortocht van de Ommegang, in het Keizer Kareljaar.  Ik zie Lutgart even twijfelen.  Maar ja - zo moet het gegaan zijn...

Vroeger volgde het klokkenwerpen op de bloemenstoet die ook al jaren niet meer uitgaat.  Karel Verbist van de Mechelse Feesten was bang dat het klokkenwerpen hierdoor niet meer zoveel volk zou bereiken, en heeft dan het tweejaarlijkse Landjuweel van de Schuttersgilden geklonken aan de traditie van het Klokkenwerpen.  Karel Verbist was volgens René en Leo een groot promotor van het klokkenwerpen.

Nu valt het klokkenwerpen samen met de Open-Monumentendag, en dat is een gelukkig toeval.  Er is dan steeds veel volk in de binnenstad.

Zo ongeveer zestien jaar geleden is de oude manier van klokkenwerpen 'opgeborgen', en gaat alles electronisch gestuurd.   En dat verloopt vlot.  (Behalve dan in 2009.  Dat was een fiasco.  Slechts zes klokken hebben toen hun lading gelost.  Er was immers 'ingebroken' op het electronische systeem.)  De kartonnen klokken zijn vervangen door polyester exemplaren.  Vroeger ging het er toch heel anders aan toe.  We hebben de klokken nog vanop de stellingen rond de toren naar beneden laten gaan.  Je had een prachtig uitzicht op de stad vanop de stellingen - Zo mooi heb ik het later nooit nog gezien.  Het comité stond dan op de stellingen samen met de toenmalige torenwachter.  Het verliep niet altijd van een leien dakje.  Het hing er allemaal van af of er veel wind stond of niet.  Ook het aansteken van de lont hield risico's in.  Met een stekske was dat niet mogelijk.  Dat ging dadelijk uit.  Om de lont aan te steken gebruikte ik mijn sigaar!

(op de stellingen van de toren.  René met muts en regenjas ontsteekt de lonten.  Achter hem met bril, Jan Maes...)

René en zijn sigaar om de lonten aan te steken: het is een anecdote dit nog steeds graag wordt verteld.  Zo kreeg René van 'de stad' al wel eens een sigaar aangeboden als leuk presentje voor zijn 'werk'.

Het klokkenwerpen duurde toen ook langer.  Nu lijkt het soms of men wil er snel 'vanaf' zijn.  Vroeger ging het gepaard met het spelen van beiaardmuziek.  Van boven op de toren was het schoon om de klokken naar beneden te zien suizen.  Als een golfbeweging zag je de armen omhoog gaan om te reiken naar de klokjes.  Leo zat in het stadhuis waar de klokken arriveerden.  Er was toen nog geen computer natuurlijk, en hij hield de lijsten in tweevoud nauwkeurig bij: ene voor de pers, en eentje voor de stad.  Soms moest er ook al eens met de kabel geschud worden omdat de klokken bleven hangen.  En ooit zijn eens twee ballonnen aan de kabel blijven hangen, en zijn ze er in verstrikt geraakt.  Toen heeft de brandweer moeten helpen om ze weer los te maken.  Het was altijd spannend.  Er was altijd die vraag: 'gaat het werken met die lont of niet?'  Die sigaar was mijn 'werkinstrument'.  Maar ik bleef er wel kalm bij.  Nu is het allemaal anders.  Het systeem was te onvoorspelbaar vond men.  Een paar jaar geleden heeft men mij nog eens gevraagd om als oud-bestuurslid van Toren en Beiaard de winnende klokjes uit te delen.

Er kwam vroeger een massa Maneblussers af op het klokkenwerpen.   Vooral veel volwassenen.  Voor kinderen was het niet altijd veilig. Ieder jaar waren er wel blauwe plekken, snijwonden, en andere accidentjes.  En het opvangen met de paraplu's heeft altijd bestaan.  Ook waren er bij die de dakgoot van de post durfden op te gaan om daar gevallen klokjes te bemachtigen!

De affiche die jaren werd gebruikt om het klokkenwerpen aan te kondigen had een tekening van Alfred Ost.  In 1946 verkocht het Davidsfonds reeds prentkaarten met deze tekening, die door stadsbeiaardier Staf Nees werden gesigneerd, ten voordele van Toren en Beiaard.

Het waren heerlijke tijden voor de twee veteranen.  Leo was in het 'gewone leven' zelfstandig kleermaker, en René werkte op het ministerie van landbouw.  Maar Mechelen en de toren was de hobby voor hen beiden.  Nog steeds.  In de boekenkast van René staan talloze boeken over deze stad.  Hij blijft belangstelling houden voor al wat er gebeurt in Mechelen.  Vooral de vlietjes en de opgravingen weten hem nog te boeien.

(foto: Jan Smets.  Kabel vanuit het stadhuis gezien...)

Leo gaat nog vaak naar beiaardconcerten. 

's Avonds naar de maandagconcerten gaan is wel moeilijker geworden, als ik zo laat terug moet naar het Hof van Egmont. Maar naar de namiddagconcerten van de OLV-over-de-Dijlekerk ga ik nog wel.  Het is goed dat de tradities zoals het klokkenwerpen in stand worden gehouden, want het is typisch Mechels.  Het is daarom ook spijtig dat de bloemenstoet niet meer bestaat.  Mooie herinneringen heb ik ook aan de inhuldiging van de nieuwe beiaard in 1982.  Ik was er bij toen in Asten een klok van deze beiaard werd gegoten.  Koning Boudewijn en koningin Fabiola waren aanwezig bij de inhuldiging. De koning is toen zelfs met de  nog bestaande dienstlift naar boven gegaan!

(foto uit 1992 met een beiaardconcert.  Leo zit aan de tafel in het midden, en René rechts.  Karel Van Dessel van Toerisme links.  Merk de telefoon op.  Er was toen een rechtstreekse lijn naar boven in de toren voor de beiaardier!  De Sint-Romboutstoren had zijn eigen telefoonnummer...)

Zoveel mooie herinneringen...  Deze twee negentig-plussers hebben mooie dingen meegemaakt en gerealiseerd, en hebben zich jarenlang onbaatzuchtig ingezet.  Ze verdienen het daarom nog eens een podiumplaats te krijgen. 

Als Leo vertrekt naar het Hof van Egmont - want zijn middageten zal klaar staan - vraagt deze 94-jarige man of ik hem de foto die ik van hem nam, wil doormailen.  Hij heeft immers internet (!).  Hij pent zorgvuldig zijn mailadres op een papiertje, en vertrekt dan...  Negentigers?  Het zijn de nieuwe jeugdigen!

Op zondag 14 september gaat het klokkenwerpen door...

www.torenenbeiaard.be