Inderdaad Malenie, neger is hier nooit een pejoratieve term geweest - hooguit is het begrip ingevuld geweest volgens de tijdsgeest en dat was nogal paternalistisch. Op menige buurtwinkeltoog zat een negerke dankje te knikken telkens een muntstukje voor het goede doel ingeworpen werd. Daarentegen was een zwarte in het beste geval een zwartharige, anders verwijzend naar iemand die een tijdlang politiek incorrect geweest is.

Ik blijf het idioot vinden dat men een taalkundig verwantschap met termen uit Amerikaans Engels, omwille van de beruchte discriminatie aldaar, een reden vindt om hier een perfect goed woord taboe te maken en er een in de plaats op te leggen dat intrinsiek hetzelfde betekent en bovendien een zeer geladen negatieve betekenis draagt.

Zo raakte Zwarte Piet voorgesteld als iemand van een donker ras, wellicht ook wel omdat het de knecht was en kolonialen hadden ginder nu eenmaal hun boys, maar ik denk niet dat veel kolonialen het zouden geapprecieerd hebben als hun kleine kinderen door een boy van de roe zouden gekregen hebben. Al bij al doet de voorstelling wel aan Moorse kledij denken en de Moren hadden een flinke voet in huis gehad in het land van waaruit de stoomboot kwam. Toch herinner ik me niet dat, toen mijn hoop nog op Sinterklaas gevestigd was, de helper die met zijn zak door de schouwen moest, expliciet een neger zou geweest zijn; ik zag hem meer als nɘ koulɘmarsjant in vuil tɘ proupɘr klierɘ (mijn ABN was nog niet op peil). Die in het luxespelonkje op de bovenverdieping van dɘn Bazaar zal dus geen dikke lippen of brede neus gehad hebben. Met dat zwarte is wel iets van een boeman verbonden en dat is natuurlijk een vreselijk seksistische term; ja, waarom is ook Zwarte Piet een man? Willy Vandersteen houdt ons al zoveel jaren de oplossing voor: we vervangen Zwarte Piet door de Zwarte Madam, maar dat boemens moet wat afvallen om door de schouw te kunnen - of nee, dikke mensen moeten ook gelijke kansen tot alle beroepen hebben.

Dan vereist ook de associatie blank/goed nog onze aandacht: Voor de witte baard en het dakenberijdend wit paard van de Goede Sint, kunnen we lering trekken uit de Mechelse traditie: We meten hem de graozɘn baad van Sintɘ-Mettɘ aan en schenken hem ons Veergɘbreudɘrspjeid, en ook dat moet dus niet vermageren. Zo zijn ook de dierenrechten gerespecteerd, temeer daar men geen echt mag inzetten voor die al te gevaarlijke stiel; de Zwarte Madam kan zich wel op haar bezemsteel in veiligheid brengen en heiligen zijn onsterfelijk. Verder kunnen we niet gaan, want zelfs als lotgenoot van onze Rombout kan de prediker Maarten Luther geen sint worden: dat zou niet katholiek zijn. Die uitdrukking is dan wel ongrondwettelijk maar ware gelijkberechtiging van godsdienst of levensbeschouwing blijft hier te lande slechts een droom.

Heel die heisa rond Zwarte Piet... Natuurlijk is hij oorspronkelijk een Afrikaan, in vroegere eeuwen hadden de meeste inwoners van de Lage Landen nog nooit een neger  "in 't echt" gezien. De zeelieden wel, natuurlijk, al was het maar als onvrijwillige passagier op de slavenschepen. En dan de kolonialen, uiteraard. En juist omdat de meeste mensen nog nooit "een echte" gezien hadden, werd de afbeelding zo karikaturaal. Als er al iets racistisch aan het gebruik is, dan is dat niet dat hij als medewerker van de sint niet blank is, maar dat hij vaak als een kruising tussen een boeman en een dorpsidioot wordt uitgebeeld.

De recente hypercorrecte versie dat het om een blanke gaat, die zwart ziet door het contact met schoorsteenroet is natuurlijk onzin: schminkers hebben zich altijd ingespannen om de acteurs zo egaal mogelijk zwart te maken, ook net naast de neus, achter de oren enz, en niet maar wat zwarte vegen. Kleedt die man zich soms uit om door de schouw te kruipen? Waarom zijn zijn kleren dan niet zwart?

En dan heel dat idiote gedoe over Spanje... Omdat in de 19de eeuw een gelegenheidsdichter hem per stoomboot (sinds wanneer bestaan die?) uit Spanje liet komen. De "echte" was een bisschop in Myra in het Oost-Romeinse Rijk, en dat is tegenwoordig grondgebied Turkije. Zijn imago van kindervriend gaat terug tot de mythe dat hij een misbruikt en vermoord jongetje, waarvan het lijk in een ton was verstopt, redde en tot leven wekte. In het Romeinse rijk had je natuurlijk ook slaven, en als het verhaal waar zou zijn, is het het meest waarschijnlijk dat het een slavenkind was, met kinderen van "burgers" zou de dader niet zomaar ongestraft te werk kunnen gaan. Er waren ook Afrikaanse "Nubische" slaven in het Romeinse / Byzantijnse rijk.  Wie een voor dood achtergelaten slavenkind redde, kon zich de nieuwe eigenaar noemen - op die manier kun je zwarte piet dan toch als knecht aan de "echte" sinterklaas koppelen - of wat daar moet voor doorgaan.

Als er al een connectie met Spanje is, in oude Nederlandse bronnen, dan is het bij bijbelvaste protestanten, die de sinterklaasviering afkeurden, want "dat komt uit Spanje". Een sint, heiligverklaringen, dat hoorde bij het katholicisme, niet bij het evangelische christendom. De Sinterklaasvieringen hoorden niet in de gereformeerde wereld, het hoort thuis in het katholieke deel van de Nederlanden, die, in die tijd, nog onder Spaans gezag waren. Denk ook aan Bredero's Spaanse Brabander: dat is een Antwerpenaar... Maar de dominees mochten preken wat ze wilden, de Hollanders bleven net zo goed als de Vlamingen Sinterklaas vieren.

De sinterklaastraditie heeft, zoals veel oude tradities, meerdere lagen. Ook elementen van voor het christendom. Met een bijzonder paard met een mantel door de nacht vliegen, het herinnert natuurlijk ook aan Sleipnir, Wodans paard met acht poten. En zijn angstaanjagende helper, zeker in de Oostenrijkse Krampus versie, past in de herfst- en wintertradities, waarbij men met schrikwekkend verklede en/of gemaskerde figuren en lichtjes de boze geesten wou weghouden uit de voorraadschuren, waar ze de oogst zouden laten rotten.

Ik heb alle begrip voor mensen die zich inzetten voor een wereld zonder racisme, maar gooien ze in dit debat niet het kind met het badwater weg? Terwijl er geijverd wordt om in de media ook allochtonen te tonen in alle programma's, gaan ze hier het feest tot een exclusief blanke aangelegenheid "zuiveren". Ik pleit voor een andere aanpak: laat de rol van zwarte piet door Afrikanen vertolken - nu die in onze steden toch aanwezig zijn - maar laat de sint op een voorbeeldige, respectvolle manier met zijn medewerker omgaan - en maak er geen kleutertaal brabbelende idioot van. Op die manier past de levende traditie opnieuw in de samenleving van nu - met een positieve boodschap voor de kinderen.

Voor al die boeiende achtergrondinfo: bedankt!  En zo zijn we aangekomen in 2013, en is zwarte Piet een...kapper geworden... ;-)

Ja, met Sinterklaas begint het hele 'feestseizoen' weer.  Mechelen belooft ons warm te houden. Wat denken jullie van de Kerstmarkt nieuwe stijl?   Ik hoop dat er toch wat meer sfeer is dan op de vorige edities, want die vond ik persoonlijk héél ondermaats.  Jammer dat de spiegeltent deze keer niet meer zal staan, want dat had toch wel iets nostaligsch.  En Kerstmis ademt nu eenmaal toch nostalgie en ouderwetse charme..   Ik geef de restyling het voordeel van de twijfel.

De fijnste Kerstsfeer vond ik vorig jaar in het Begijnhof aan brouwerij 't Anker, bij de Levende Kerststal en al de animatie daarrond...