Foto Gimycko
Het is U misschien nog niet opgevallen, maar mij wel.
Omdat ik tegenwoordig gedwongen ben om de Koningin Astridlaan op te rijden om ’s avonds, na mijn werk, naar huis te geraken (de Adegemstraat moogt ge niet meer in) sta ik geregeld voor één van die verkeerslichten. En – tijdens die enkele seconden wachttijd – tuur je dan effe rond.
De Koningin Astridlaan is vergeven van niet enkel oudere herenhuizen, maar tevens zijn een heleboel van die panden ook nog eens voorzien van een étage-terras.
Het is niet meer dan een arduin van een klein 2 meter breed en een halve meter diep en het geheel wordt afgebakend met een sierlijke gietijzeren hek.
Een folieke van de burgerij, die resideerden op den Avenue Wilson ?
Want sommigen bezitten dan ook nog eens een étage-erker.
BTW : Ge vindt ze ook - in mindere mate - op de Schuttersvest
@ Gimycko
En wat is nu je probleem Gim? Dat men de belastingen op deze balkons en/of erkers heeft ingetrokken of afgelast of dat die uitstulpsels nog steeds droogte verschaffen aan de voor een plensbui schuilende medeburger?
@ Jef : Geen probleem - Enkel een vraag.
Waren deze foliekes van de burgerij iets om te zien en / of gezien te worden ?
Stonden ze, bij goed weer, misschien te kijken naar al dat mooie volk dat daar kwam voorbijgereden in hun koetsen of in hun nieuwe Vincke-mobiles ?
Of was het een folieke om iedereen te laten weten dat ze goed boerden ?
Herenhuizen met een balkonnetje zoals je ze overal kan vinden... Nu heb je wel een gewéldige 'ontdekking' gedaan Gim...
Geen ontdekking. Gewoon een vaststelling. En een vraag.
Bruul - Hanswijkprocessie - 1923 - La même chose
Het was een teken van welstellendheid.
Wie zo'n terrasje had, was iemand die goed boerde.
Zij die héééél goed boerden, hadden twee of meer terrasjes.
Uiterlijk vertoon was toen blijkbaar belangrijk.
Het lijkt me trouwens ook heel handig om de ruiten te poetsen :-)
Vermoedelijk zullen er ook wel graden geweest zijn in de burgerij. Terwijl de "lagere" burgerij een arduinen element met sierhek hadden op de Avenue Wilson, zat de "hogere" burgerij vermoedelijk op de Schuttersvest. En die konden nog meer foliekes veroorloven.
Schuttersvest - Foto Gimycko
Wow! wat een verrijkend item.
@ Gym
Wat is nu eindelijk uw vraag Gym ?
Allemaal goed en wel, en de aanwezigheid van die balkonnetjes was mij ook al opgevallen, maar de vraag die ik mij stel is: Waarvoor dienen die dingen eigenlijk?
Wat mij vooral opvalt, na het lezen van dit artikel ben ik deze dingen ook wat aandachtiger gaan bekijken, is dat ,zonder uitzondering, elk van die balkonnetjes geplaatst is nét voor een raam. En dan denk ik bij mezelf*: "Zou er misschien een verband zijn?"
(* het kan ook gebeuren dat ik bij iemand anders denk )
Gim, ik heb het oepgegoochelt. Die balkonnekes zen gemokt tege da de ronde van Frankrijk voorbij komt. Wauuw -)
Wel, de grappen en grollen ten spijt, ben ik ook nog eens wat gaan rondgooglen. De burgerij resideerde eind 19e begin 20e eeuw op de Avenue Wilson. Hun herenhuizen zijn voorzien van hoge plafonds en hebben een sierschouw. En omdat ze geen tijd hebben om dit alles te onderhouden hadden ze toen vermoedelijk huispersoneel.
Zij die "Upstairs Downstairs" hebben gezien weten dat dit huispersoneel zich ofwel ophield in de kelderkeuken of op het gelijkvloers. Butlers en kamerpersoneel zullen zich wel geregeld opgehouden hebben op de hogere verdiepingen om de boel proper te houden.
Als je deze clip beziet van "You rang, M'Lord", zie je dat het buffet werd opgediend in een gelijkvloerse eetkamer, maar het salon van Mijnheer en Mevrouw zal wel op het eerste verdiep geweest zijn. Nu hangen die étage-terrassen meestal niet onder een raam maar onder een (dubbele) étage-deur. En omdat ge niet de hele dag op elkanders smoel kunt blijven kijken, zullen Mijnheer of Mevrouw geregeld hun neus even hebben willen (of kunnen) buitensteken als er wat tumult was op den Avenue Wilson.
En vermoedelijk zal de volgende generatie burgerij zich, begin jaren '20, dan in een spiksplinternieuwe wijk aan de andere kant van de Vaart hebben gevestigd : de Ridder Dessainlaan, die toen eigenlijk nog ontgonnen moest worden.
BTW :
Op de foto van de Bruul zie je dat - bij uitzondering - het huispersoneel (meisje met schort) het étageterras mag gebruiken om naar de Hanswijkprocessie te kijken.
Het lijkt me toch logisch: de bewoners wilden graag uitkijken over de groene boulevards die de vesten toendertijd waren. En dan is een terras of een erker handig. En tegelijk was het natuurlijk een statussymbool om hun huizen wat meer allure te geven.
Nog een ander detail dat bij deze typische laat-19de-eeuwse huizen opvalt is de omlijsting van de ramen. Op de eerste en tweede etages zijn de ramen vaak omrand met mooi lijstwerk, opstaande randen in arduin, soms afgewerkt met knap stucwerk rondom. Maar op de gelijkvloerse verdieping ontbreken die sierlijsten dikwijls. Dat kan vreemd lijken, je zou denken dat de mensen nét hun meest zichtbare stuk gevel - nl. die op ooghoogte - het meest zouden versieren. Maar neen! Net omgekeerd.
(een typische gevel van de Mechelse vesten: let op de eenvoudige rechthoekige ramen beneden en het sierstucwerk rond de bovenramen)
De reden is nochtans simpel... Weten jullie het?
Wegens de rolluiken Koen ?
Laat aan iedere mens toch een beetje vriiheid.We zitten nu bijna allen opgesloten in een stalen harnas door al die regeltjes die op ons afkomen.Er zullen altijd mensen zijn die het wat breder hebben dan anderen of hun centen gebruiken om dergelijke folliekens te betalen. Maar ik heb daar geen enkel probleem mee.
Iedereen die wel eens bij een specialist op de Schuttersvest geweest is zal wel in zo een (wacht)kamer gezeten hebben met ellenhoge plafonds en sierschouw. Die hoge plafonds in de voorkamer en gang zullen wel gediend hebben om zoveel mogelijk buitenlicht binnen te krijgen in tijden dat er nog geen elektrisch licht was.
Ook ben ik eens in één van die herenhuizen geweest op de Koningin Astridlaan (een collega van ons vader had er een huis). Deze was gelegen, enkele meters voor - of voorbij - de Comet en had een enorme diepe tuin naar de Vaart toe.
Dus een mogelijk ontbreken van dit laatste zal niet enkel de reden geweest zijn om de voorgevel verder uit te bouwen met dit folieke.
Niet omwille van rolluiken, die dateren van later.
Wat ik me altijd afvroeg was hoe men die ellenhoge vertrekken toen warm hield, want toen was er nog geen centrale verwarming zoals we die nu kennen.
Ook het begrip "doorzonwoning" was toen onbekend. Terwijl we nu, door de ganse woning, zonlicht binnenlaten werden deze huizen meestal gekenmerkt door een afgesloten kleinere ruimte langs de straatkant (meestal huisde hier het bureau van Mijnheer).
De woonvertrekken waren achteraan (zonder straatzicht) of op een eerste verdieping.
Met die " geen " centrale verwarming zou ik toch oppassen Gim. Er werd vroeger veel hout gestookt en er bestonden technieken om warme lucht doorheen kanalen te sturen van de stookplaats naar de kamers. Ik heb dat vroeger wel eens in de DDR gezien maar die stookten met bruinkool.
Het was gewoon de mode toen.
Zelf gewone werkmanshuizen waren soms voorzien van eenvoudige balcons, bestaande uit een betonnen plaat en wat ijzerwerk. Niet bedoeld om op te staan.
Waar ik vroeger woonde staan huizen gebouwd in de jaren '30 voorzien van zo'n balkon die er eind jaren '70 terug zijn afgeslagen omdat mechelen er een belasting op hief.
In Gent was er toen een belasting op dakvensters en op voetschraapers (naast de voordeur). Die nissen met hun metalen plaatje cementeerde men dan dicht.
NIe verschiete als er binnenkort een belasting komt op de zonnepanelen op je dak.
Gym, de Wilsonlaan werd vroeger inderdaad de "avenue des millionaires" genoemd en was inderdaad de "place to be" voor wie er warm inzat. Het balkon situeerde zich op de bel-étage en waar dus wel degelijk de woonruimte van de eigenaar bevond. Het gelijkvloers diende voor ontvangsten en/of maaltijden. Het heeft dus inderdaad wat van upstairs/downstairs. Verwarmen gebeurde bij middel van engelse haarden of kachels.
Dus volgens mij dienen die balkonnekes voor het volgende:
De meeste mensen leefden toen niet op het gelijksvloers, maar op het eerste verdiep, en omdat er in die tijd nog geen televisie was ( alleen de superrijken hadden een schaakbord en de radio was eigenlijk een orkest dat ter plekke kwam spelen ) en de mensen dus meer buiten op straat een klapke met mekander deden zaten ze dus met een probleem. De trap naar beneden afdalen waar het personeel huisde was uit den boze. Het straat lag toen nog vol met uitwerpselen omdat de mensen uit hun venster scheten, dat vonden ze een pak hygiënischer dan achter de gordijnen, en ook de paarden en ossen die karren en koetsen trokken kakten wat af, de mensen die op die karren zaten scheten ook gewoon op straat, en de armsten die een handkar of stootkar reden lieten het ook al lopen waar ze stonden. En daar smeet men dan het huisvuil bovenop. Daarmee dat men bij opgravingen soms vaststelt dat het straatniveau 500 jaar gelden een pak lager lag dan vandaag. Daar ging je dus niet voor je plezier tussenstaan om wat te socializen met de buren. En daarom bouwde men dus terrasjes op het eerste verdiep.
Hoofdzakelijk dus om een praatje te slaan met de buren zonder met je voeten in de stront te staan, en anderzijds om op feestdagen het volk toe te spreken.
Ikzelf bewoon zo'n huis op de Astridlaan, vroeger Wilsonlaan. Ons huis bevat nog een oude liftkoker of monte-plat waarlangs vroeger de dampende eetschotels vanuit de kelderkeuken naar de eetkamer op de gelijkvloerse verdieping werden vervoerd. Letterlijk upstairs-downstairs.
Detail: wij gebruiken die nutteloze liftkoker nu om vanuit de badkamer onze vuile was naar beneden, waar de wasmachine staat, te gooien. Handig!
Mijn grootvader zaliger ( God hebbe zijn ziel en wij zijn centen ) is trouwens op tragische wijze om het leven gekomen toen hij zo'n balkon op zijn hoofd kreeg. Tijdens de bevrijding ( toe de geallieerde legers die smerige rotmoffen terugkegelden naar waar ze thuishoren: hun vortige heimat ) stond hij te zwaaien naar de canadezen maar op dat balkon boven hem stonden meer mensen te dansen dan het ding kon houden met alle gevolgen vandien.
@ Marcanne :
Inderdaad, ge kunt u binnenkort verwachten aan een (crisis)belasting op zonnepanelen. Ze zullen het geld halen waar het zit. Want vroeger mochten we - en niet enkel in Mechelen - raambelasting ophoesten. Daarom dat ge nog overal in Mechelen oudere huizen ziet met één of twee dichtgemetselde ramen.
Is de geschiedenis van het huispersoneel in Mechelen ergens te boek gesteld ? Of is die geschiedenis gelijklopend over het hele land ?
à l' Exterieur : Wow, wat een verrijkende bijdrage ! Wat een gewéldige "ontdekking" !
Maar andere bronnen melden dan weer dat die dingen die wij verkeerdelijk aanzien als balkons eigenlijk schappen zijn om het stoofhout op te bewaren. Enfin, in ieder geval, ze zijn er nog lang niet uit.
Ik weet niet of daar een boek over bestaat, maar het huispersoneel had maar een paar taken, die bestonden erin om het eten te maken, de was te doen en te kuisen, dienstmeisjes moesten zich af en toe laten bezwangeren door de heer des huizes en mannelijke bedienden konden dan weer af en toe opdraven om de vrouw des huizes vol te steken.
In Mechelen zijn veel gewone mensen dus van hoge komaf en veel notabelen van eerder lage komaf.
Normaliter was het smeedwerk aan die balkonnetjes wit geschilderd, maar wanneer er in zo'n huis een kindje geboren werd dat verdacht erg op de stalknecht, de butler, de melkboer of alle drie tegelijk leek, dan werd het zwart geschilderd.
Zeg maar gerust: RARE JONGENS DIE MECHELAREN! hahahaha
er heeft jarenlang een heffing geweest op balcons ( en andere plezante dingen )
In sommige dorpen deden ze dat op ezels .
Qua étage-erker is dit hier, in de Hoveniersstraat, natuurlijk een pareltje !
Streetview
à l' Exterieur : Wow, (alweer) wat een verrijkende bijdrage ! Wat een gewéldige "ontdekking" !
Als ik goed kijk, staan deze mensen niet op het balkon van Bruul 20 ??
Ik denk het wel ;o)
@ Silverstones :
Ik denk eerder dat ze stonden waar nu het Bruulcenter is gevestigd. Iets voorbij de Korte Schipstraat.
Daarmee is dat met die ramen nog altijd niet opgelost hé Koen.
Wanneer kom ik te weten
1)waar die balkonnekes echt voor dienden?
2)waarom die vensteromlijstingen van boven rijkelijker zijn dan beneden?
Zelf heb ik een balkonnetje moeten bouwen omwille van de veiligheid omdat ik ramen heb die tot beneden komen.
Inderdaad zeer volksverheffend deze "causerie"
Een mens mag toch nog wel eens lachen af en toe?
Simpel: de ramen beneden hadden vroeger klassieke vensterluiken en die moesten vlot kunnen open en toedraaien. Een zware uitstekende sierlijst zou dat verhinderd hebben, daarom dus vlakke raamopeningen zonder opstaande randen. Op de bovenverdiepingen waren geen luiken en kon men dus zonder bezwaar sierlijsten en stucwerk aanbrengen.
En die balkonnekes die waren misschien toen al verplicht toen de mensen hun bouwaanvraag deden, waaruit we het besluit kunnen trekken dat de de mechelse bouwdienst al meer dan 200 jaar bemand wordt door klootzakken van wie ze op andere diensten liever de rug als de smoel zien whahahahahaa
@ Koen : Bedankt voor de info.
Zijn er nog veel "volle" vensterluiken te vinden in Mechelen ? In het begijnhof, misschien ? En wat was dan eigenlijk het nut van de "half-open" ( ? getrapte ? ) vensterluiken die ge bijv. nog altijd vindt aan het Aartsbisschoppelijk paleis ?
PS : Driewerf Hoera voor onze Alex Terreur ! Dat verdient een lintje !
Wow, wat een verrijkende bijdrage ! Wat een gewéldige "ontdekking" !
Een antiquair heeft mij ooit eens verteld dat men gemakkelijk een huis met een balkonnetje kan vinden, maar dat het langs de andere kant bijzonder moeilijk is om het zeer zeer zeer zeldzame bijhorende trampolinetje te vinden. Meestal uitgevoerd in hetzelfde smeedwerk. En typisch Mechels bovendien.
Jamaar ja, je weet wat ze altijd maar zeggen he:
RRRAAAAAAAAARRRRREE JONGENS, DIE MECHELAREN!
Neen, serieus nu... of toch niet? hahaha
Maar vroeger jaren woonde er bij ons in 't straat ene Antoine Vanderperren, maar wij zeiden altijd 'Vuilen Toinne', awel, die zijn beroep was het bij de mensen thuis opmeten van balkonetjes en erkertjes, waarom dat precies nodig was dat wist eigenlijk niemand, hijzelf ook niet, maar hij verdiende er alleszins goed zijn boterham mee en hij had bijzonder veel kalandizie, de mensen waren content van zijn werk en ze vroegen hem vaak terug. En zijn vrouw lachte tegen betaling mongolen uit aan het station, en die verdiende ook niet slecht. En het is jammer dat ze ondertussen dood zijn, want anders konden we het aan hen vragen. :-(
Jaja, Gimmyboy, als mensen zo constant baarlijke nonsens en flauwe kul typen, ge wordt dat rap beu he? :-))
Wel, Alex, nu je je lintje hebt is het enkel nog wachten op jouw éérste artikel.
Want je zit nu eenmaal toch al 2 jaar en 2 weken op deze blog.
Ik wacht op uw eerste in 5 jaar :-D
Jaren geleden dat we hier nog zo hebben kunnen lachen. Het is toch fijn dat iedereen zo zijn mening kan kwijt geraken. Gim, ik wou dat ik ook nog eens zo iets kon placeren maar ik krijg die plakker niet van mijne mond.-))). Hoe krijgt gij dat gedaan om zo buiten schot te blijven ? Gij hebt nen eigen engelbewaarder zeker. En nu gaan we vasten.
Balkonnetjes werden indertijd belast.
Iemand die een balkon had, kon zo laten dat jij rijk was ...
Ik woon in de Astridlaan en ik zou er graag zo een balkonnetje hebben, maar ons huis heeft er spijtig genoeg geen. Lijkt me geweldig om daar wat groen op te zetten wat niet direct vernield of gestolen zal worden.
Vermoedelijk zullen de miljonairs van de Capucienenvest in Mechelen bazen en patroons geweest zijn die resideerden op deze nieuwe avenue. De Tweede Industriële Revolutie woedde al enkele decennia en vertaalde zich in fabrieken en fabriekjes in de Mechelse binnenstad. En terwijl het proletariaat zich ophield in armzalige beluikjes zaten de toenmalige rijken, met hun huispersoneel, gezellig met elkaar te keuvelen op ne propere en groene boulevard met vlakbij een Plaisanterie.
Den overkant van de vaart, richting Vrijbroekpark en Velkgerstraat, zal dan vermoedelijk een generatie later zijn ingepalmd en - rond de jaren '20 en '30 - de Stuivenbergvaart.
Wij hebben vroeger ook nog in zo'n huis met een balkonnetje gewoond. Het huis was oorspronkelijk eigendom van mijn grootouders. Het balkon was eigenlijk een verlengstuk van de grootste slaapkamer. De salons waren gelegen op de beneden verdieping. De naam van mijn grootvader "De Nola" staat nog steeds in letters op de voordeur, maar deze eigendom is niet meer van onze familie.
Ik denk dat tegenwoordig veel mensen dat balkonnetje gebruiken om onder te schuilen terwijl ze op de bus wachten ;-)
Terwijl het rijkere volk, eind 19e eeuw, flaneerden op hun sierbalkonnetjes aan de groene Boulevard des Capucins, den Avenue Van Beneden, den Boulevard des Arbalétriers of aan de Place en Rue d' Egmont zat het proletariaat properkes en goed weggemoffeld in de Rode Poort, de Konijnenpijp, de Karrepoort, de Radijzen-of Meulekensgang aan de Zoutwerf of in beluikjes in het Sleutelstraatje.
Deze laatsten draaiden dan lange dagen in ongezonde en gevaarlijke fabriekjes allerhande in de binnenstad, zoals archaïsche (vlas)spinnerijen, weverijen, drukkerijen, brouwerijen, meubelmakerijen, enz. En 's zondags in de voormiddag verplicht naar de Mis en in den achternoen naar het Lof en de Vespers.
Oliver Twist in Mechelen, als het ware. Want de Paapsen hielden ze dom en de Liberalen hielden ze arm en zij, die geluk hadden, kwamen onder de vleugels van Victor Scheppers terecht.
Wij wonen al 40 jaar op een Mechelse vest en betaalden tot onder het burgemeesterschap van Sp.a-er Geert Bervoets ieder jaar de som van 800 BEF aan de stad Mechelen voor een balkon dat géén balkon was maar een circa 80 centimeter over het voetpad overhangende appartementsblokgevel is. De zich tijdens een plensbui voorbijhaastende voetganger kon daar eventueel schuilen. De voetpaden leden ook minder onder het regenwater dus; minder onkosten voor de stad. Zelf hadden wij daar geen voordelen aan. Een bloembakje konden we op die verticale steenwand ook al niet kwijt.
Tijdens Geert Bervoets zijn legislatuur heeft de stad die belasting dan toch afgeschaft. Dat werd dan een verliespost van 800 BEF X 90 appartementen = 72.000 BEF ofte 18.000 €.
Mag ik dan nu die onterecht geïnde belastingen terugvorderen bij het Huis van de Mechelaar? :-)
De bovengenoemde delen van de Vesten zijn er nog steeds van begeven, het ene al sierlijker dan het ander. En idem dito op de Speecqvest. Nieuwere huizen hebben het folieke meestal niet overgenomen.
Buiten nog een mooi aantal sierterrasjes hier-en-daar in Adegemstraat, Hanswijkstraat, Bruul en IJzerenleen zijn er nog weinig echte sierterrassen te vinden in de binnenstad.
Als dat alles dan nog eens een art-nouveau-gevel siert, is het plaatje compleet.
Foto Gimycko
Duidelijk is dat tijdens de Franse en Hollandse Periode het middeleeuws Mechelen compleet werd afgebroken (alleen de tekeningen van De Noter bleven bestaan). De rest maakte plaats voor fabriekjes allerhande in de binnenstad, waar de gewone Mechelaar zwoegde voor zijn karig loon en schrale pint bier, en beluikjes waar ze met veel te grote gezinnen huisden (de Tweede Industriële Revolutie). De vesten werden omgetoverd tot groene boulevards voor de rijken en de bazen en daarbuiten ploegde de boer en maalde de molenaar natuurlijk gewoon voort.
Heu ... Gim, de huizen hierboven zijn van begin 20e eeuw hoor. :-)
Pracht van een folieke in de binnenstad
Foto Gimycko
Betreffende hierboven: een folieke van na 1918 want de ganse hoek van de Vijfhoek met de OLV straat werd in W.O. I door "den Deuts" platgeschoten.
....neem nu eens de dijk van -pakweg- Blankenberge:
dan zie dat die 'foliekes' nog steeds dagelijkse kost zijn: zowat ieder appartement heeft een balkonnetje. Een iets modernere versie weliswaar, maar toch.....
En hoeveel hedendaagse flats hebben niet zo'n balkonnetje, al noemt men dat ook wel eens een terras(je) ? Zelfs Julia had er één :-). Je kan het gaan bekijken in Verona.
ook lolo ferrari had een balkonneke om u tegen te zeggen, wegens dreigende balkontaks woonde ze niet in mechelen :-)
En dat allemaal omdat je niet meer in de Adegemstraat mag stadinwaarts...
Hoe een dubbeltje rollen kan.
voor een klein folieke is 't langs hier:
http://www.youtube.com/watch?v=xJobzeplTcM