DE REDACTIE: We zijn erg blij, dat naast Pat Donnez, ook een andere coryfee bereid hebben gevonden om te gastbloggen. De buurt van de Veemarkt is precies qua pennenvrucht (of computervrucht) ruimschoots voorzien.
Marcel Kocken voorstellen is erg moeilijk: hij ademt Mechelen, hij bezielt Mechelen, hij *is* Mechelen. Oppergids, Mechels dialect-goeroe en Cultuurmens. Welkom Marcel !
(foto's: Jan Smets)
Mechelen is in de kunstmiddens, behalve voor zijn Mechelse beeldjes, evenzeer bekend voor zijn besloten hofjes.
Deze besloten hofjes, ook wel beloken hofjes geheten, stellen symbolisch de maagdelijkheid van Onze-Lieve-Vrouw voor en zijn aldus ook symbolisch voor de kloosterzusters die de gelofte van eeuwige zuiverheid hebben afgelegd.
Op een paar uitzonderingen na, is Mechelen de enige stad in Vlaanderen die over dit soort kleinodiën beschikt.
De besloten hofjes dateren uit de eerste decennia van de 16e eeuw en bestaan uit een houten kast(je) dat gevuld is met gepolychromeerde beeldjes uit eiken- of lindehout, waartussen een versiering met bloemen/bloempjes uit beschilderd perkament, zijden draad, zilver- en bladgoud is aangebracht. Verder is het kastje nog versierd met banderolletjes met opschriften, met religieuze medailles en schapuliertjes en met relikwieën.
Deze versieringen vormen een tuintje dat zinnebeeldig is afgesloten met een haagje met een hekje.
Een gegrendelde hof is mijn zuster, bruid, een gesloten wel,
Deze symboliek vindt haar oorsprong in de overwegingen en overpeinzing van sommige heiligen en kerkvaders die in het Oud Testament allerlei voorafbeeldingen vonden van de maagdelijkheid van Onze-Lieve-Vrouw. In het Hooglied van Salomon (4:12-15) luidt het immers:
Een verzegelde bron: een bron in de tuinen,
Een wel van levend water,
Dat van de Libanon stroomt.
Deze tekst inspireerde vanaf de 13e tot ver in de 16e eeuw menige kunstenaar, of hij nu glazenier, schilder, beeldhouwer of tapijtwever was. Alle hierboven vermelde symbolen vinden we terug in de Hortus Conclusus of Besloten Hof.
Het maken van dergelijke besloten hofjes was een waar geduldwerk. Eigenlijk zijn het getuigen van de devote kunstzin waarmede de Mechelse gasthuiszusters samenwerkten met beeldhouwers en stoffeerders.
Het zijn merkwaardige getuigen van volkse-artistieke bedrijvigheid. Het zijn, in zekere zin, stomme getuigen van een sindsdien vervlogen godsvrucht en vroomheid.
De besloten hofjes zijn voorzien van een ruit ter bescherming van de inhoud. Doorgaans hebben de kastjes ook beschilderde luikjes waarmede ze kunnen worden afgesloten. De hoogte van de Mechelse besloten hofjes schommelt tussen de 51 en 148 cm.
De Mechelse besloten hofjes, die oorspronkelijk toebehoorden aan de zusters van het Onze-Lieve-Vrouwegasthuis aan de Keizerstraat, hebben thans een waardige behuizing in het museum “Oud Schepenhuis” aan de Steenweg/IJzerenleen.
En wanneer u dit alles hebt gelezen, weet u ook dat u voor een bezoek aan de beroemde Mechelse besloten hofjes geen overschoenen of regenlaarzen moet aantrekken, zoals niet-ingewijden soms denken!
Marcel KOCKEN
Knap stukje van Marcel Kocken - een Levende Mechelse Legende, die als géén ander de geschiedenis van deze stad weet door te geven, boeiend en verhalend, voor Jan en alleman...
Bedankt voor deze bijdrage aan Mechelenblogt Marcel! Méér van dat! ;-)
Welkom ! En alvast bedankt ... misschien hier en daar een mijmering ? :-)
@Marcel, als ik het goed voor heb zijn de "hofkes" nog altijd eigendom van de Gasthuiszusters, doch werden ze in "bruikleen" afgestaan aan de stedelijke musea!
Akkoord?
Ik heb die Besloten Hofjes inderdaad ooit nog zien hangen in het klooster van de gasthuiszusters in de Keizerstraat. De (weinige) zusters die er nu nog zijn, zijn na de verbouwingen gaan wonen in de Bleekstraat (in vertrekken die behoorden tot het toenmalige OLV-Instituut voor Verpleegkunde - Augustijnenstraat). Toen zijn de Hofkes inderdaad naar het Schepenhuis 'verhuisd'. De gasthuiszusters zijn nog later vertrokken naar OLV-Waver, waar ze ook een rusthuis runden, in het dorp... In Mechelen wonen er na véle eeuwen geen gasthuisnonnen meer. De laatsten huizen nu OLV-Waver dus...
Maar of de Hofkes nu uitgeleend of geschonken zijn, dat weet ik zelf niet. Al weet ik uit goeie bron dat daar jaren geleden wat 'rond te doen' is geweest... Maar de essentie van de zaak weet ik niet meer. Het is uit mijn 'memorie' verdwenen... ;-)
Mooie post Marcel en alleszins bedankt voor de uitleg. Ik heb die besloten (beloken) hofkes al meermaals bewonderd in het "muzéke" en het zijn stuk voor stuk kunstwerkjes.
Ik dacht dat ik die ooit in 't Hof van Busleyden aan de achterkant van 't Schip heb zien hangen, maar zeker ben ik er niet meer van.
Bij mijn weten en als aanvulling op het artikel van Marcel, meen ik te weten dat die enkele besloten hofkens die buiten Mechelen te vinden zijn ook van Mechelen afkomstig zijn. Ik meende dat een Kempische gemeente ( is dat nu Geel) of Limburgse gemeente (is dat nu Tongeren?) er ook bezitten, maar dat die wel in Mechelen werden gemaakt. Dat kan en o.a. afleiden uit de markering van de beeldjes die er in zitten. Maar ik heb dit zo lang geleden eens gehoord of gelezen dat ik niet meer weet hoe die vork aan de steel zit.
i.o. van Marcel:
Voor meer info :
Wie meer wil weten over de besloten hofjes verwijs ik naar de studie door C. POUPEYE, "Les jardins clos de Malines ..." , verschenen in de "Handelingen van de Kon. Kring voor Oudheidkunde, Letteren & Kunst van Mechelen" in 1912.